Tworzenie treści merytorycznej szkolenia to proces, który wymaga od autora treści edukacyjnych skupienia się na kilku kluczowych aspektach. Najpierw autor musi zapewnić zintegrowaną strukturę treści, co oznacza, że wszystkie elementy szkoleniowe są logicznie uporządkowane i wzajemnie powiązane, tworząc spójny i łatwy do śledzenia przekaz edukacyjny. Następnie konieczna jest poprawność i sprawność językowa – treści muszą być nienaganne pod względem gramatyki, stylu, ortografii, interpunkcji oraz logiki.
Autor powinien skupić się na celności i konkretności, co oznacza jasne określenie i komunikowanie celów edukacyjnych, tak aby uczący się wiedzieli, czego mogą się spodziewać i co mają osiągnąć. Ostatni element odnosi się do tworzenia treści, które są dostosowane do różnorodnych preferencji uczniów, takich jak wizualne, słuchowe czy kinestetyczne metody nauczania. Dzięki temu treści są bardziej angażujące i efektywne dla szerszej grupy odbiorców.
Zintegrowana struktura treści
Zapewnij, że treści szkoleniowe są logicznie uporządkowane i zintegrowane
Treści szkoleniowe powinny być tworzone w taki sposób, aby informacje w nich zawarte były prezentowane stopniowo i w logicznej kolejności. W edukacji zdalnej bardzo często nie ma możliwości dopytania trenera czy prowadzącego zajęcia o szczegóły. W formach niesynchronicznych wszelkie próby wyjaśnienia nieścisłości rozbijają się o kwestie czasu. Autor czy prowadzący zajęcia nie jest dla odbiorcy dostępny w czasie rzeczywistym, więc niejasności pozostają.
Również w formach synchronicznych występują pewne bariery. Uczestniczenie w webinarze wraz z grupą kilkudziesięciu innych osób oznacza ograniczenie bezpośredniej komunikacji. Dlatego tak ważne jest, aby treści były logiczne i we właściwej kolejności. Może wydawać się to oczywiste i niewarte komentarza, jednak pamiętać trzeba, że w przypadku edukacji zdalnej wiele osób odpowiada za rezultat. Autor przenosi na treść pomysły metodyka, ale deweloper może – z różnych powodów – dokonywać przeróbek. Nie jest to wskazana praktyka i przypomina trochę sytuację, gdy murarz zmienia plany architekta, ponieważ musi dostosować się do sytuacji (np. braki w materiale budowlanym). Niemniej jednak takie sytuacje się zdarzają, więc warto tworzyć treści w miarę uniwersalne, aby przyszłe zmiany nie wymagały ponownej redakcji całości.
Pomaga w tym na pewno dobra znajomość narzędzi. Jeśli tworzymy treści tekstowe, to zapewne podstawowym narzędziem pracy będzie tutaj edytor tekstu. Przyda się nie tylko znajomość funkcji śledzenia zmian, ale też właściwe oznaczanie nagłówków, przypisów czy źródeł. Znacząco ułatwia to kontrolę nad całością.
Właściwa kolejność to rodzaj podróży po ścieżce, którą wyznaczają wytyczone wcześniej cele szkolenia. Nawet jeśli autor treści nie bierze udziału w tym wcześniejszym etapie pracy nad szkoleniem, powinien co jakiś czas kontrolować, czy ze ścieżki nie schodzi. Na każdym kolejnym etapie pracy celowość przekazu może się jeszcze bardziej zamazywać. W rezultacie może to oznaczać zabawę w głuchy telefon.
Bardzo pomaga też kontekstualizacja, czyli tworzenie treści w kontekście praktycznym Szczególnie w nauczaniu niesynchronicznym, gdzie uczestnik pozostaje sam na sam z materiałem, umiejętność znalezienia ciekawego kontekstu jest znacząca. Koniec końców chodzi jednak o koherentność rozumianą jako zapewnienie, że wszystkie części treści są spójne i uzupełniają się nawzajem.
Wskazówki praktyczne:
- Używaj stałego szablonu i formatu dla wszystkich modułów szkoleniowych. Należy korzystać z szablonów wypracowanych przez organizację. Trzeba pamiętać, że wiele osób może z nich korzystać, dlatego uniwersalność na poziomie organizacji jest ważniejsza niż Twoje przyzwyczajenia.
- Dostosuj ton i styl komunikacji do grupy docelowej, utrzymując jednolitość języka i terminologii przez cały kurs. Możesz stworzyć osobny słownik do tego celu, aby zebrać w jednym miejscu najważniejsze informacje (np. w jakiej osobie i liczbie zwracamy się od odbiorcy? Jaki jest nasz styl komunikacji?)
- Powtarzaj kluczowe koncepcje. Regularnie powtarzaj ważne informacje i koncepcje w różnych częściach kursu, aby wzmocnić uczenie się i zapamiętanie.
Celność i konkretność
Skupiaj się na jasnych i precyzyjnych celach edukacyjnych.
To, co uczestnicy powinni wiedzieć i umieć po zakończeniu kursu, to jedne z podstawowych informacji, jakie powinien przekazać metodyk. Jest to też swoisty kompas dla twórcy treści. Nie da się obronić najlepszego stylu i języka, jeśli tracimy z oczu cel.
Nie bój się jednak podchodzić do materiałów otrzymanych od metodyka w sposób kreatywny. Zamiast jedynie weryfikować celowość, możesz zrobić znacznie więcej. Przykładem może być informowanie uczestników o konkretnych umiejętnościach i wiedzy, którą zdobędą. Jeśli Twoje treści nie będą trafione, to zorientujesz się już na etapie redakcji. Podobnie, gdy weźmiesz pod ocenę realizm celów. Jeśli tworzone treści będą zbyt dynamiczne w przepływie czasowym, całe szkolenie może stawiać przed uczestnikami nierealistyczne oczekiwania.
Jednym z najskuteczniejszych narzędzi pracy w tym zakresie jest pokazywanie, jak cele szkolenia odnoszą się do realnych sytuacji zawodowych lub życiowych uczestników. Nie dość, że takie materiały są ciekawe, to szybko można obnażyć założenia niepasujące do rzeczywistości. Jeśli nie jesteś w stanie zaproponować konkretnego przykładu zastosowania wiedzy, którą przekazują Twoje treści, to tym bardziej nie będzie tego w stanie zrobić uczestnik szkolenia. Ten zaś zazwyczaj nie ma możliwości łatwej interakcji z Tobą czy metodykiem, co kończy się frustracją.
Wskazówki praktyczne:
- Przeglądaj stworzone przez siebie treści pod kątem celowości. Warto poświęcić temu osobną iterację przeglądu treści. To moment, w którym nie skupiasz się na poprawności językowej czy stylistycznej, ale właśnie na realizowaniu ceków szkolenia.
- Oceniaj realizm celów, nawet jeśli dotyczy to krytykowania rezultatów pracy metodyka. Lepiej zrobić to teraz niż wcale. Możesz wykorzystać dowolną metodę, z popularnym modelem SMART na czele.
- Twórz z myślą o realnych przykładach i w miarę postępów staraj się wskazywać praktyczne sposoby wykorzystania wiedzy. Nawet jeśli sposoby te nie znajdą się bezpośrednio w treści, to warto odnotować je w notatkach do treści.
Poprawność i sprawność językowa
Twórz treści, które są poprawne pod kątem językowym, w szczególności gramatycznym, stylistycznym, ortograficznym, interpunkcyjnym i logicznym.
Ta wytyczna wydaje się oczywista. Warto do niej podejść w dwóch aspektach. Pierwszy to poprawność językowa. Drugi – sprawność językowa. Poprawność nie wymaga raczej szerszego komentarza. Od autorów treści wymaga się kompetencji językowych podobnych do tych, jakie mają dziennikarze. Warto jednak pamiętać, że w przypadku profesjonalnie działających redakcji korekta tekstu jest czymś oczywistym, wliczonym w proces powstawania i publikacji treści. W świecie edukacji dzieje się tak rzadziej, a jeśli już, to przy okazji publikacji książkowych większych projektów, których rezultaty będą rozpowszechniane szeroko. Jest to więc w pewnym sensie wyjątek od reguły, która zakłada, że autor samodzielnie odpowiada za jej poprawność językową.
Drugi ważny aspekt to sprawność językowa. W tym przypadku istotna jest zwięzłość i celowość wypowiedzi, unikanie dygresji. Treści powinny być przedstawione w uporządkowany sposób, z jasnymi przejściami między poszczególnymi sekcjami. Warto również zwrócić uwagę na różnorodność językową uczestników, szczególnie w środowisku międzynarodowym, unikając lokalnych idiomów, które mogą być niezrozumiałe dla osób spoza danego regionu. No i oczywiście crème de la crème w zakresie wyzwań dla autora pracującego z ekspertami – upraszczanie języka, unikanie fachowego żargonu i właściwe wykorzystanie terminologii. Szczególnie żargon i fachowa terminologia są tutaj ważne, ponieważ redagowanie treści może spowodować pewne sprzężenie zwrotne w relacjach z ekspertem i osobą dokonującą korekty językowej. Wielu specjalistów straszy przed żargonem jako takim, jednak niektórych tematów nie da się omówić, nie stosując fachowego słownictwa. Ważne, jest przede wszystkim to, aby stosować słownictwo na adekwatnym poziomie. Początkujący zdun chcący nauczyć się, jak budować piece i kominki, może nie wiedzieć, co to jest szlichta, ale na pewnym etapie musi się już sprawnie posługiwać dziesiątkami fachowych określeń. Jest to możliwe dzięki ich odpowiedniemu wprowadzaniu wraz z definicją i kontekstem, następnie utrwalaniu poprzez powtarzanie. Sprawność językowa autora może się więc wiązać z aspektami metodycznymi szkolenia.
Na koniec bardzo ważne jest przekazanie materiałów do przeczytania osobom, które nie są bezpośrednio zaangażowane w projekt. Wyłapią one nieścisłości i fragmenty niejasne, w których przyszły odbiorca może się pogubić, ale też rzeczy tak elementarne, jak literówki. Osobie zaangażowanej w pisanie bardzo trudno jest wychwycić własne błędy.
Wskazówki praktyczne:
- Weryfikuj treści. Najlepszym sposobem na to jest zapoznanie z treścią osób niezwiązanych bezpośrednio z projektem. Znacznie szybciej i łatwiej wyłapią one błędy, wkażą miejsca niejasne lub podane w zbyt skomplikowany językowo sposób.
- Korzystaj z narzędzi do sprawdzania tekstu. Regularne używanie prostej korekty tekstów w edytorze czy programów takich jak Grammarly może pomóc w wyłapywaniu błędów zanim treści zostaną opublikowane.
- Upewnij się, że rozumiesz formę i przeznaczenie. Choć powinno to wynikać z opisu projektowego i współpracy z metodykiem, jako autor upewnij się, że wiesz, w jakiej formie będą prezentowane Twoje treści. Czy odbiorca będzie je samodzielnie czytał, a może będzie to nagranie lektorskie? Brak tej wiedzy może negatywnie wpłynąć na czytelność.
- Zleć korektę lub upewnij się, jak wygląda proces wydawniczy. Zatrudnienie profesjonalnego redaktora lub korektora do przeglądu materiałów szkoleniowych przed ich finalizacją zapewni wyższą jakość językową i merytoryczną treści.
Adaptacyjność do różnych preferencji uczenia się
Twórz treści, które odpowiadają różnym preferencjom w zakresie uczenia się.
W tym wypadku autor treści staje przed nie lada wyzwaniem. Obecnie uznaje się, że osobiste preferencje uczących się mają duży wpływ na rezultat całego procesu, więc nie mogą być w nim pomijane. Nie mówimy tutaj o teoriach na temat styli uczenia się, które były już wielokrotnie krytykowane i podważane. O ile stygmatyzowanie danego uczestnika szkolenia jako „wzrokowca” czy „słuchowca” raczej przestało być traktowane poważnie, o tyle nie da się nie zauważyć, że mamy różne preferencje co do tego, jak lubimy się uczyć. Nie zawsze jedno z drugim jest w bezpośredniej korelacji. Ktoś może być wielkim fanem uczenia się bezpośrednio w modelu uczeń-mistrz i dla takiej osoby idealne wydają się kursy kohortowe, pozwalające na regularne spotkania z osobami zaawansowanymi w danej tematyce. Jednocześnie brak czasu może nie pozwalać na realizację takiej formuły w praktyce. Osobie takiej pozostają bardziej pasywne kursy online, uczenie się z aplikacji czy książek.
Autor treści staje więc przed dylematem formatu treści. Na szczęście jest to przede wszystkim dylemat metodyka, który musi dobrać formę do wytycznych i celów danego projektu. Ważna jest jednak stała współpraca z metodykiem właśnie. Możliwe, że wybrane metody i formy są wynikiem wielu kompromisów albo specyficznych ustaleń, o których autor powinien wiedzieć.
Jak więc zapewnić właściwy poziom adaptacyjności, nie tworząc jednocześnie kilku wariantów tej samej treści? Można skorzystać z zasad projektowania uniwersalnego (Universal Design of Learning, UDL), który zakłada takie tworzenie materiałów, aby były dostępne dla jak najszerszego grona odbiorców. Składa się na to przede wszystkim zapewnienie różnorodności prezentacji materiałów. Na przykład poprzez kombinację tekstu, obrazów, dźwięku i wideo. Znowu: nie da się tego osiągnąć bez właściwej współpracy z metodykiem.
Wskazówki praktyczne
- Stosuj zasady Uniwersalnego Projektowania (UDL). UDL zakłada tworzenie treści w taki sposób, aby były one dostępne i atrakcyjne dla jak najszerszego grona odbiorców. Obejmuje to zapewnienie różnorodności w prezentacji materiałów, na przykład poprzez użycie kombinacji tekstu, obrazów, dźwięku i wideo. Dzięki temu uczący się mogą wybrać format, który najlepiej odpowiada ich preferencjom
- Myśl modułowo. Tworzenie treści w modułach pozwala uczącym się na elastyczne korzystanie z materiałów. Umożliwia to dostosowanie tempa nauki do indywidualnych potrzeb i preferencji, a także skupienie się na konkretnych obszarach zainteresowania.
- Stosuj interakcję. Włączenie interaktywnych elementów, takich jak quizy, symulacje czy dyskusje, może zwiększyć zaangażowanie i umożliwić aktywne przyswajanie wiedzy. Pozwala to choć częściowo wypełnić lukę u tych odbiorców, którzy preferują aktywne formy nauki. Współpraca z metodykiem. Jest ona kluczowa, aby zapewnić, że wybrane metody i formy są adekwatne do celów edukacyjnych i potrzeb uczących się. Metodyk może również pomóc w zidentyfikowaniu najlepszych praktyk i narzędzi, które wspierają adaptacyjność treści.