Na techniczne środowisko edukacyjne składają się narzędzia techniczne, stosowane w realizacji usługi. Jest to przede wszystkim jakieś miejsce, zwykle platforma, gdzie umieszczone zostają szkolenie i wszystkie informacje z nim związane, a często też i treści szkoleniowe. Są też inne narzędzia, na przykład platformy do realizacji warsztatów czy webinarów lub aplikacje współdzielenia dokumentów.
Kluczowe jest, by to środowisko było intuicyjne i użyteczne oraz możliwie dobrze wspierało osobę uczącą się w procesie. Dlatego poza samym doborem narzędzi trzeba również uwzględnić podejścia UX (user experience) oraz zbudować odpowiedni interfejs pomiędzy szkoleniem a jego odbiorcą.
Warto też wykorzystać formy graficzne do ułatwienia korzystania z usługi szkoleniowej.
Budowanie środowiska szkolenia
Przygotuj wygodne i użyteczne środowisko szkoleń, które wspiera proces rozwoju i do niego zachęca.
Środowisko uczenia się to miejsce w sieci, w którym odbywa się nauka. To może być kurs lub cała ich kategoria na platformie e-learning, strona internetowa z odpowiednimi zasobami lub nawet grupa na Facebooku w przypadku niektórych szkoleń kohortowych. Tak czy inaczej, zwykle jest jedno miejsce, w którym zebrane są wszystkie informacje potrzebne uczestnikom w udziale w szkoleniu. I właśnie to dostarczenie jednego, konkretnego miejsca z kompletem informacji i użyteczności jest pierwszym kluczową korzyścią środowiska uczenia się – uczestnicy procesu się nie pogubią.
Środowisko uczenia się może składać się z wielu narzędzi, na przykład wykorzystywać pliki Google, spotkania na Zoom lub Teams, materiały wideo na YouTube itp. Jednak kluczowe jest, by w jednym miejscu osadzić te narzędzia w uporządkowany sposób. Część z nich można osadzić tak, by wyglądały jak część szkolenia (na przykład filmy YouTube), a część trzeba osadzić za pomocą linku, który przekieruje (na przykład do sesji warsztatowej na Zoom). Decyzje dotyczące umieszczenia plików lub filmów wideo muszą uwzględniać różne czynniki, na przykład wydajność i bezpieczeństwo. Przykładem mogą być pliki wideo, które wgrane bezpośrednio na platformę mogą ją przy kilkudziesięciu jednoczesnych użytkownikach zablokować. Warto w takim przypadku rozważyć platformy do hostowania takich plików, w przypadku plików wideo na przykład Vimeo lub YouTube.
Kluczowe jest, by starać się postrzegać środowisko uczenia się oczami uczestnika szkolenia. To on ma się w nim odnaleźć i wygodnie pracować. Dlatego warto tworzyć i testować interfejs środowiska uczenia się. Jedną z kluczowych umiejętności jest eliminowanie tego, co niepotrzebne. Częstym błędem konfiguracji platform e-learning jest włączenie wszystkich dostępnych możliwości, co skutecznie robi bałagan, w którym gubią się uczestnicy szkolenia.
Warto zadbać o to, by wykorzystać system kont, udostępnień i uprawnień, który wbudowany jest w każdą z platform e-learning, by kontrolować, co dokładnie widzi użytkownik. Przykładem mogą być profile innych użytkowników, które świadomie można udostępniać lub zablokować.
Użytkownik nie zna tak dobrze jak my struktury szkolenia, więc wszystko powinien mieć wyłożone w sposób prosty i konkretny. Kluczową rolę odgrywają tu interfejs platformy e-learning, układ szkolenia i logiczna spójność. Platformy e-learning na ogół narzucają pewne poziomy struktury (np. Kurs / Lekcja / Temat / Zasób szkoleniowy) i często pozwalają adaptować nazewnictwo do swoich celów. Wykorzystaj te możliwości, żeby zbudować logiczną całość, z której korzystanie będzie przyjemnością.
Wskazówki praktyczne:
- Poznaj rozwiązania, z których korzystasz, by zrozumieć, jaką logikę w niej zaimplementowano i jak możesz ją wykorzystać do swoich celów.
- Nie zakładaj, że użytkownik czegoś się domyśli albo że coś pamięta. Ludzie często korzystają z wielu aplikacji i po przerwie nie muszą nic pamiętać. Wszystko musi być jasno i wprost oznaczone.
- Stosuj się do zasady SSoT (single source of truth), mówiącej, że powinno istnieć jedno wyznaczone miejsce, w którym są aktualne informacje dotyczące uczestniczenia w szkoleniu. Uczestnik szkolenia może w każdej chwili sprawdzić na przykład to, kiedy jest następne spotkanie warsztatowe lub jakie zadania ma wykonać.
- Wszystkie treści i elementy interfejsu, które nie służą szkoleniu, mogą, szczególnie w dużej liczbie, skutecznie utrudniać korzystania z usługi. Na przykład okienko pokazujące, ile osób jest zalogowanych na platformie fajnie wygląda, ale czy na pewno do czegoś jest potrzebne?
- Wejdź w rolę uczestnika i testuj różne scenariusze. Wychwycisz często rzeczy, których nie przewidziałeś. Jednym z przykładowych błędów jest osadzenie pliku YouTube i niesprawdzenie, co się pokazuje po jego wyświetleniu (bo nikt nie obejrzał pliku do końca po osadzeniu).
- Zadbaj o wsparcie – interfejs musi zawierać informacje umożliwiające korzystanie ze wsparcia. Mogą to być informacje opisujące poszczególne czynności – na przykład jak odzyskać hasło, a mogą być informacje odsyłające do wsparcia bezpośredniego lub do stron pomocy.
Projektowanie UX/UI
Poznaj i stosuj się do zasad UX (user experience) oraz UI (user interface) w konfigurowaniu środowiska uczenia się oraz w tworzeniu treści i interakcji szkoleniowych.
UX, czyli dziedzina wiedzy i umiejętności dotycząca projektowania ukierunkowanego na to, by usługa lub produkt był dobrym doświadczeniem użytkownika, jest dość obszerna i w świecie cyfrowym mocno rozbudowana. Warto rozwijać się w tej dziedzinie lub na pewnych etapach projektu zatrudnić osoby zawodowo zajmujące się tymi tematami.
Dlaczego wyróżnia się zarówno doświadczenie użytkownika, jak i interfejs użytkownika, który na ogół jest częścią tegoż doświadczenia? Przede wszystkim dlatego, żeby zwrócić uwagę, że na doświadczenie składa się wiele rzeczy poza samym interfejsem, a jednocześnie wskazać, że sam interfejs ma bardzo duże znaczenie.
Chyba najbardziej klasyczną książką na temat UX jest „Nie każ mi myśleć” (Steve Krug). Książka dotyczy projektowania stron internetowych i aplikacji a jej główna myśl, wyrażona w tytule, jest podstawą myślenia UX również w platformach e-learning. Powinny być zaprojektowane tak, by korzystanie z nich było intuicyjne i łatwe. W szkoleniu chcemy, żeby uczestnik myślał o tym, czego się uczy, a nie o tym, jak się odnaleźć na platformie e-learning lub jak coś uruchomić.
Kluczową cechą w UX jest użyteczność. Warto sobie zadać pytanie, czego potrzebuje odbiorca szkolenia, żeby się nauczyć. Odpowiedź na to pytanie jest wskazówką, co powinien widzieć na ekranie. Jeśli będzie potrzebował wracać do treści szkoleniowych, na przykład, żeby zrobić zadanie, to zadbaj, by to wracanie było wygodne i intuicyjne.
Jednym z tematów kluczowych dla UX jest poznanie i zrozumienie użytkownika. Są różne techniki, na przykład Personas, wywiady, ankiety, które pozwalają zrozumieć użytkownika tak dalece, żeby dostosować interfejs do jego potrzeb. Uczymy ludzi z różnych generacji, o różnych zawodach i predyspozycjach. To może mieć znaczący wpływ na decyzje, które podejmujesz, implementując treści szkoleniowe, budując interakcje lub konfigurując platformę e-learning.
Kolejnym tematem z obszaru UX jest testowanie. Produkty powinny być testowane, a wyniki i zebrane podczas testowania informacje powinny służyć ulepszeniu szkolenia, jego treści i środowiska rozwoju. Szczególnym przypadkiem jest podejście testowania A/B, które polega na udostępnieniu grupie kontrolnej dwóch wersji szkolenia i ocenę, która lepiej się sprawdza. Następnie pozostałej grupie docelowej udostępnia się tę wersję, która uzyskała lepszy wynik. Do celu wyboru lepszych rozwiązań można też wykorzystać analitykę internetową, na przykład oglądalność różnych zasobów.
Ważne jest trzymanie się przyjętych standardów i przyzwyczajeń. Korzystając z urządzeń cyfrowych, na co dzień nabieramy pewnych nawyków. Spodziewamy się, że każde okno ma przycisk zamykający po prawej stronie u góry, że lista wyboru zawierająca sporo pozycji pozwoli ograniczyć wyniki po wpisaniu fragmentu nazwy, że przycisk czerwony to „Stop” lub błąd, a zielony to kontynuacja… Można by tak długo wymieniać. Ważne, by nie działać wbrew tym przyzwyczajeniom.
W interfejsie użytkownika trzeba zadbać o to, by użytkownik od razu się odnalazł. Jeśli jakiś element na ekranie jest aktywny, to ma wyglądać na aktywny. Jeśli coś jest pierwsze lub ważniejsze, to ma być w takim miejscu ekranu, żeby to było jasne.
Wskazówki praktyczne:
- Udostępniaj swoje rozwiązania użytkownikom, najlepiej podobnym do grupy docelowej. Pamiętaj, że osobie, która zna produkt, trudno ocenić jego intuicyjność. Testuj, ile się da i wyciągaj wnioski.
- Wbuduj mechanizmy pozwalające pozyskiwać opinie lub oceny użytkowników. W świecie UX bezpośrednie opinie użytkowników to złoto.
- Upraszczaj i eliminuj, to jedna z prostszych form zwiększenia intuicyjności. Im mniej elementów, tym trudniej się pogubić. Jednak nie przesadź, bo użytkownik powinien mieć łatwy dostęp do tego, kluczowe.
- Unikaj poznawczego błędu atrybucji. Myśląc o czymś, na przykład o tym, jak lepiej coś zaprojektować, często ulegamy złudzeniu, że inni mają tak jak my. A co, jeśli nie jesteśmy w żadnym calu podobni do grupy docelowej?
- Opracuj dobrze pewne rozwiązania i stosuj je konsekwentnie. Użytkownik się przyzwyczaja i nagła zmiana nie pomaga w dobrym doświadczeniu. Przykładem może być forma oznaczania typowych elementów szkolenia (temat, film, zadanie, quiz, refleksja…) lub konsekwencja w stosowaniu kolorów i wyróżnień.
- Zbuduj scenariusze używania Twojego produktu edukacyjnego i dostosuj swój projekt i interfejs użytkownika. Na przykład, jeśli zakładasz, że szkolenie może być używane na urządzeniach mobilnych, to upewnij się, że jest odpowiednio użyteczne.
Stosowanie grafiki funkcjonalnej
Wykorzystaj ikony, kolory, obramowania, kolory tła, żeby zbudować spójny kod graficzny, który ułatwi korzystanie ze szkolenia
Każda platforma szkoleniowa i szkolenie zawierają pewne elementy graficzne, które ułatwiają korzystanie z usługi szkoleniowej. W grafice użytkowej często mówi się o przyjęciu pewnego kodu graficznego, czyli pewnego języka, konwencji, do której użytkownik się przyzwyczaja i z czasem to ułatwia mu korzystanie ze szkolenia lub szkoleń danej organizacji.
Wygląd graficzny może odgrywać rolę identyfikacyjną, czyli pozwalać odróżniać poszczególne elementy szkolenia – lekcje, tematy, quizy, wskazówki praktyczne, cytaty itp. Masz do dyspozycji na ogół spore spektrum środków. Możesz stosować ikonografię, obramowania, kolory tła, wielkość czcionki itp. Ważne, by ułatwiać na każdym kroku korzystanie z usługi poprzez wskazanie, co jest czym.
Inną rolą jest kategoryzowanie treści. Na przykład przyjęcie kodu kolorystycznego, w którym każdy moduł ma inny kolor nagłówka. Oczywiście nadal muszą to być kolory, które pasują do całości.
Ważne jest również, żeby formy graficzne kojarzyły się z ich funkcją – na przykład elementy aktywne wyglądały jak elementy aktywne (przyciski, linki). Użytkownik może po prostu nie znaleźć linków lub na przykład tzw. akordeonów, jeśli ich wygląd nie będzie odpowiednio wyróżniony. To może być szczególnie ważne w przypadku interakcji, w których użytkownik musi wykonać konkretną czynność.
Wskazówki praktyczne:
- Stosuj typowe, powszechnie znane rozwiązania. Przycisk powinien wyglądać jak typowy przycisk w aplikacjach, a link powinien być wyraźnie wyróżniony.
- Jeśli przyjmujesz ikonografię, to zadbaj o jej spójność – najlepiej ikony z jednego zestawu. Takich zestawów jest wiele w sieci.
- Nie przesadzaj z wyróżnianiem – zwykle jedna forma wyróżnienia wystarcza. Jeśli stosujesz ikony, to już nie musisz stosować dla nich różnych kolorów.
- Im mniej kolorów użyjesz, tym zasadniczo lepiej. Kolory odpowiednio dobierz. W sieci znajdziesz sporo narzędzi, które ułatwiają dobór kolorów zgodnie z różnymi zasadami.